Vitamine D is een vetoplosbare vitamine die het lichaam zelf aanmaakt onder invloed van zonlicht, waardoor het qua functie op een hormoon lijkt. De voornaamste rol is het ondersteunen van de opname van calcium en fosfor uit de voeding, wat belangrijk is voor de ontwikkeling en het behoud van sterke botten en tanden. Het draagt ook bij aan het goed functioneren van de spieren en ondersteunt het immuunsysteem.
De productie in de huid is de belangrijkste bron, maar deze is afhankelijk van factoren zoals geografische locatie en seizoen. In landen als Nederland is de zonkracht tijdens de herfst en winter onvoldoende voor een adequate aanmaak. Voedingsbronnen zoals vette vis en eieren kunnen een bijdrage leveren, maar volstaan vaak niet om de behoefte volledig te dekken.
Wanneer een Vitamine D Tekort Test Overwegen
Een test op een vitamine D-tekort kan zinvol zijn bij aanhoudende, onverklaarde klachten. Symptomen zijn vaak algemeen en kunnen bestaan uit vermoeidheid, lusteloosheid en een gebrek aan energie. Specifiekere signalen zijn spierpijn, spierzwakte of krampen, en pijn in gewrichten of botten. Ook stemmingswisselingen en angstgevoelens worden soms in verband gebracht met een lage vitamine D-status.
Naast symptomen zijn er specifieke risicogroepen die vaker een tekort ontwikkelen. Dit zijn onder andere:
- Personen die weinig buiten komen, zoals mensen die veel binnenshuis werken of ouderen in zorginstellingen.
- Ouderen, omdat de huid met de leeftijd minder efficiënt vitamine D aanmaakt.
- Mensen met een donkere huidskleur, die meer zonlicht nodig hebben om dezelfde hoeveelheid vitamine D te produceren.
- Personen die huidbedekkende kleding dragen, zoals een sluier.
- Zwangere vrouwen en jonge kinderen vanwege een verhoogde behoefte.
- Mensen met medische aandoeningen die de opname verstoren, zoals de ziekte van Crohn of coeliakie.
- Personen met obesitas, omdat vitamine D in vetweefsel wordt opgeslagen en minder beschikbaar is.
Hoe de Bloedtest Werkt
Wanneer er een vermoeden is van een vitamine D-tekort, kan een huisarts een bloedonderzoek aanvragen. Dit is een eenvoudige procedure waarbij bloed wordt afgenomen uit een ader in de arm. Voor dit onderzoek is meestal geen speciale voorbereiding nodig, zoals nuchter zijn. Het is wel van belang de arts te informeren over medicijn- of supplementengebruik, aangezien dit de resultaten kan beïnvloeden.
De analyse in het laboratorium meet de concentratie van 25-hydroxyvitamine D, ook wel calcidiol genoemd. Deze stof is de opslagvorm van vitamine D in het lichaam. De meting van calcidiol wordt beschouwd als de meest betrouwbare indicator om de algehele vitamine D-status te bepalen, omdat het de totale hoeveelheid uit zonlicht, voeding en supplementen weergeeft.
De Testresultaten Begrijpen
De uitslag van de bloedtest wordt weergegeven in nanomol per liter (nmol/L). In Nederland hanteren de meeste laboratoria specifieke referentiewaarden. Een waarde onder de 30 nmol/L wordt beschouwd als een tekort (deficiëntie) voor volwassenen tot 70 jaar. Waarden tussen 30 en 50 nmol/L worden vaak als onvoldoende (insufficiënt) gezien.
Een voldoende vitamine D-spiegel, de streefwaarde, ligt voor de meeste volwassenen boven de 50 nmol/L. Voor specifieke groepen, zoals ouderen boven de 70 jaar en mensen met osteoporose, wordt een waarde van minimaal 50 nmol/L aangehouden om het risico op vallen en botbreuken te verminderen. Een ernstig tekort wordt vastgesteld bij waarden lager dan 20 nmol/L.
Streefwaarden kunnen variëren en er is discussie over wat een optimale spiegel is. De interpretatie van de testresultaten en het bepalen van de vervolgstappen gebeurt altijd in overleg met de behandelend arts. De arts plaatst de uitslag in de context van uw individuele gezondheidssituatie.
Behandeling en Opvolging na de Test
Na de diagnose van een tekort stelt een arts een behandelplan op dat is afgestemd op de ernst en uw persoonlijke situatie. De standaardbehandeling bestaat uit vitamine D-supplementen, meestal in de vorm van colecalciferol (vitamine D3). Bij een ernstig tekort kan de arts een hoge oplaaddosering voorschrijven voor een korte periode, gevolgd door een lagere onderhoudsdosering.
De dosering wordt berekend op basis van de bloedwaarde, lichaamsgewicht en de streefwaarde. Voor een mild tekort of ter preventie wordt doorgaans direct een onderhoudsdosering geadviseerd. Het is belangrijk om de voorgeschreven dosering nauwkeurig te volgen en niet op eigen initiatief een hogere dosis in te nemen, omdat een overmaat aan vitamine D schadelijk kan zijn.
Na het starten van de behandeling kan een opvolgconsult nodig zijn. Bij een ernstig tekort of aanhoudende klachten kan na enkele maanden opnieuw een bloedtest worden uitgevoerd om te controleren of de streefwaarde is bereikt. Aan de hand van deze uitslag kan de dosering van de supplementen worden aangepast.