Brandwonden zijn verwondingen aan de huid of dieper gelegen weefsels, veroorzaakt door blootstelling aan hitte, chemicaliën, elektriciteit, straling of wrijving. De ernst varieert afhankelijk van de oorzaak en diepte van de beschadiging. Het begrijpen van de brandwond is belangrijk voor de juiste zorg en behandeling.
Soorten Brandwonden
Brandwonden worden ingedeeld op basis van de diepte van de huidbeschadiging. De huid bestaat uit lagen zoals de opperhuid (epidermis) en de lederhuid (dermis). De mate van aantasting van deze lagen bepaalt de classificatie.
Eerstegraads brandwonden zijn oppervlakkig, waarbij alleen de opperhuid is aangedaan. De huid is rood, droog en pijnlijk, soms licht gezwollen, zonder blaren. Een voorbeeld is zonnebrand. Ze genezen doorgaans binnen enkele dagen zonder littekens.
Bij tweedegraads brandwonden zijn de opperhuid en een deel van de lederhuid beschadigd. Deze wonden kenmerken zich door roodheid, pijn en blaren. Er is onderscheid tussen oppervlakkige en diepe tweedegraads brandwonden. Oppervlakkige wonden zijn glanzend roze of rood, nat en zeer pijnlijk, genezend meestal binnen twee weken. Diepe wonden zijn roodachtig en/of wit, nat en pijnlijk, en kunnen langer dan twee weken genezen, soms met littekenvorming.
Derdegraads brandwonden zijn het ernstigst, waarbij opperhuid, lederhuid en soms onderliggend vetweefsel volledig zijn vernietigd. De wond ziet er wit, geel, bruin, zwart of leerachtig uit en is droog. Door diepe zenuwschade voelt de wond vaak weinig tot geen pijn, hoewel omliggende, minder diepe brandwonden wel pijnlijk kunnen zijn. Ze genezen niet spontaan, vereisen vaak chirurgische behandeling zoals huidtransplantatie, en laten altijd littekens achter.
Onmiddellijke Eerste Hulp bij Brandwonden
Snel handelen is van groot belang bij een brandwond om schade te beperken. Verwijder direct de bron of haal het slachtoffer weg. Bij vlammen kan men de persoon over de grond rollen of met een deken doven.
Koel de brandwond direct en langdurig met lauw, zacht stromend leidingwater, minimaal 10 tot 20 minuten. Gebruik geen ijskoud water of ijs; dit kan onderkoeling veroorzaken en de pijn verergeren. Koel alleen de wond om onderkoeling van het lichaam te voorkomen.
Verwijder kleding, sieraden en luiers van het verbrande gebied tijdens het koelen, tenzij deze aan de huid vastkleven. Vastgeplakte kleding moet voorzichtig met water worden losgeweekt en mag niet worden losgetrokken. Smeer niets op de brandwond, zoals boter, olie of zalven; dit kan de wond infecteren en de beoordeling door een arts bemoeilijken.
Na het koelen kan de wond worden afgedekt met plastic huishoudfolie, een schone doek of steriel verband. Dit helpt de wond schoon te houden en verdere besmetting te voorkomen. Houd het slachtoffer warm, bijvoorbeeld met een deken, omdat brandwonden de lichaamstemperatuurregulatie beïnvloeden. Pijnstillers zoals paracetamol kunnen de pijn verlichten. Prik blaren niet door; dit verhoogt het risico op infectie.
Wanneer Medische Hulp Zoeken
Niet elke brandwond vereist professionele medische aandacht, maar bij bepaalde kenmerken is een arts of hulpdiensten noodzakelijk. Alle derdegraads brandwonden, ongeacht de grootte, vereisen onmiddellijke medische hulp. Diepe tweedegraads brandwonden, vooral groter dan een twee-euro muntstuk of de handpalm van het slachtoffer, moeten ook door een arts worden beoordeeld.
Brandwonden op het gezicht, handen, voeten, gewrichten of geslachtsorganen zijn altijd reden voor medische evaluatie. Brandwonden door elektriciteit of chemicaliën zijn complexer en vereisen professionele zorg. Bij baby’s, jonge kinderen en ouderen is extra voorzichtigheid geboden, aangezien hun huid kwetsbaarder is en brandwonden ernstiger kunnen zijn.
Let op tekenen van infectie zoals toenemende roodheid, zwelling, pus, koorts of een ziek gevoel. Aanhoudende pijn, piepende ademhaling, heesheid of sufheid na een brandwond zijn ook redenen voor directe medische hulp. Bij twijfel over de ernst of behandeling, neem contact op met een arts.
Genezing en Nazorg
Na eerste hulp en medische behandeling is nazorg essentieel voor goede genezing en om complicaties te voorkomen. Handhygiëne is van groot belang; was uw handen grondig met zeep voordat u de wond verzorgt.
Reinig de wond voorzichtig met lauw water. Indien verband aan de wond kleeft, week het dan los met water. Vervang verbanden regelmatig, zoals dagelijks bij diepere brandwonden, om infecties te voorkomen en genezing te bevorderen. Gebruik steriele kompressen of vet gaas om de wond af te dekken, en vermijd gewoon verband dat kan vastkleven.
Hydratatie van de genezende huid is belangrijk, vooral bij littekenvorming. Zodra de wond gesloten is, kan een hydraterende crème de huid soepel houden. Pijnstillers zoals paracetamol kunnen de pijn verlichten. Blijf alert op tekenen van infectie, zoals toegenomen roodheid, zwelling, pus of koorts, en raadpleeg bij deze symptomen een arts.
Littekens kunnen ontstaan na diepere brandwonden. Bescherm littekens tegen de zon, vooral in het eerste jaar na de verbranding, door kleding te dragen of zonnebrandcrème met een hoge factor (minimaal SPF 30, bij voorkeur SPF 50) te gebruiken. Dit helpt verkleuring van het litteken te voorkomen.
Brandwonden Voorkomen
Brandwonden voorkomen is altijd beter dan genezen; veel ongevallen zijn te vermijden met eenvoudige voorzorgsmaatregelen. Draai in de keuken potten en pannen met de handvatten naar binnen om omstoten te voorkomen. Controleer de temperatuur van badwater, vooral voor kinderen, om verbranding door heet water te voorkomen.
Zorg voor elektrische veiligheid door snoeren regelmatig te controleren op beschadigingen en overbelasting van stopcontacten te vermijden. Bewaar chemicaliën, zoals schoonmaakmiddelen, buiten bereik van kinderen en op een veilige plaats. Draag bij het werken met gevaarlijke stoffen altijd geschikte beschermende kleding.
Bescherm de huid tegen de zon door zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor te gebruiken, vooral tussen 11:00 en 15:00 uur wanneer de zon het krachtigst is. Draag beschermende kleding, zoals lange mouwen en een hoed, en zoek de schaduw op om zonverbranding te voorkomen. Plaats rookmelders in huis en controleer deze regelmatig op functionaliteit.