Pokrzywka to powszechna reakcja skórna charakteryzująca się pojawieniem się swędzących bąbli. Jest to dolegliwość, której przynajmniej raz w życiu doświadcza 10-20% populacji. Pokrzywka nie jest chorobą zakaźną, co oznacza, że nie przenosi się z osoby na osobę.
Objawy
Głównym objawem pokrzywki są bąble pokrzywkowe, wyniesione ponad powierzchnię skóry, często różowymi lub białymi zmianami. Zmiany te są dobrze odgraniczone i często otoczone zaczerwienieniem. Bąble mogą mieć różną wielkość i kształt, a także zlewać się ze sobą, tworząc większe obszary.
Bąblom towarzyszy intensywny świąd, a czasem również pieczenie skóry. Pojawiają się nagle i ustępują samoistnie w ciągu 30 minut do 24 godzin, nie pozostawiając blizn ani przebarwień. Oprócz bąbli, u niektórych osób może wystąpić obrzęk naczynioruchowy, to obrzęk głębszych warstw skóry i tkanki podskórnej lub błon śluzowych. Obrzęk naczynioruchowy może być bolesny, rzadziej swędzący, i utrzymuje się dłużej niż bąble, zazwyczaj do 72 godzin.
Przyczyny i czynniki wywołujące
Pokrzywka może być wywołana przez różnorodne czynniki, choć często jej konkretna przyczyna pozostaje nieustalona. Jedną z częstych przyczyn są reakcje alergiczne, wywołane kontaktem z alergenami pokarmowymi, takimi jak orzechy, jaja czy owoce morza. Alergeny wziewne, takie jak pyłki roślin lub sierść zwierząt, również mogą prowadzić do wystąpienia pokrzywki.
Leki, w tym antybiotyki i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), oraz jady owadów, są kolejnymi czynnikami alergizującymi. Niektóre przypadki pokrzywki są wywoływane przez czynniki fizyczne. Należą do nich zmiany temperatury (zimno lub ciepło), ucisk, tarcie, wibracje, a także ekspozycja na światło słoneczne.
Infekcje, zarówno wirusowe, bakteryjne, jak i pasożytnicze, mogą również przyczynić się do pojawienia się pokrzywki. Pokrzywka może być również objawem innych, bardziej złożonych schorzeń, w tym chorób autoimmunologicznych, gdzie organizm atakuje własne tkanki.
Stres psychiczny i silne emocje mogą wywoływać lub nasilać objawy pokrzywki. W wielu przypadkach, mimo szczegółowej diagnostyki, nie udaje się zidentyfikować konkretnego czynnika wywołującego pokrzywkę, co określa się mianem pokrzywki idiopatycznej.
Rodzaje
Pokrzywkę klasyfikuje się głównie ze względu na czas trwania objawów. Wyróżnia się pokrzywkę ostrą i przewlekłą. Pokrzywka ostra charakteryzuje się nagłym pojawieniem się bąbli i/lub obrzęku naczynioruchowego, które utrzymują się krócej niż sześć tygodni. Większość przypadków pokrzywki ma charakter ostry i ustępuje samoistnie.
Z kolei pokrzywka przewlekła to stan, w którym objawy skórne utrzymują się przez sześć tygodni lub dłużej. Może ona trwać wiele miesięcy, a nawet lat, i często występuje z okresami remisji i zaostrzeń. Jest ona trudniejsza w leczeniu i wymaga bardziej szczegółowej diagnostyki.
Opcje leczenia
Leczenie pokrzywki ma na celu złagodzenie objawów i, jeśli to możliwe, wyeliminowanie czynnika wywołującego. Pierwszą linią terapii są zazwyczaj leki przeciwhistaminowe drugiej generacji, które skutecznie redukują świąd i wysypkę. Leki te są preferowane ze względu na dobry profil bezpieczeństwa i mniejszą senność.
W przypadkach, gdy standardowe dawki leków przeciwhistaminowych nie przynoszą wystarczającej ulgi, lekarz może zalecić zwiększenie ich dawki, nawet dwu- lub czterokrotnie. W ostrych zaostrzeniach lub ciężkich przypadkach, krótkotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów może być rozważone. Ich użycie jest jednak ograniczane ze względu na potencjalne skutki uboczne.
Dla pacjentów z przewlekłą pokrzywką, która nie reaguje na leki przeciwhistaminowe, dostępny jest również omalizumab. Jest to lek biologiczny, który działa poprzez wiązanie się z immunoglobulinami klasy E (IgE), zmniejszając uwalnianie histaminy i redukując objawy. Omalizumab jest stosowany pod kontrolą lekarza i może przynieść poprawę u osób opornych na inne terapie.
Oprócz leczenia farmakologicznego, istotne są również działania samoopieki. Unikanie znanych czynników wywołujących pokrzywkę jest kluczowe. Chłodne kąpiele lub prysznice mogą przynieść ulgę w swędzeniu. Noszenie luźnej, przewiewnej odzieży minimalizuje podrażnienia skóry. Ważne jest również, aby unikać drapania zmienionych obszarów, co może nasilać objawy i prowadzić do uszkodzeń skóry.
Kiedy szukać pomocy medycznej
W niektórych sytuacjach pokrzywka wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Należy pilnie wezwać pomoc, jeśli pojawią się objawy ciężkiej reakcji alergicznej, znanej jako anafilaksja. Symptomy takie obejmują trudności w oddychaniu, obrzęk języka lub gardła, zawroty głowy, nagłe osłabienie lub omdlenie. Wstrząs anafilaktyczny jest stanem zagrażającym życiu.
W przypadku pokrzywki, która utrzymuje się dłużej niż sześć tygodni, należy skonsultować się z lekarzem. Wizyta u specjalisty jest również wskazana, gdy objawy nie ustępują pomimo stosowania dostępnych bez recepty leków przeciwhistaminowych. Lekarz pomoże w ustaleniu przyczyny i zaplanowaniu odpowiedniego leczenia.