اینوزیتول یک ماده کربوهیدراتی شبه‌ویتامین است که به طور طبیعی در بدن و در برخی مواد غذایی یافت می‌شود. این ترکیب در فرآیندهای سلولی متعددی نقش دارد و به دلیل تأثیرات بالقوه‌اش بر سلامتی، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.
ماهیت اینوزیتول و منابع آن
اینوزیتول از نظر شیمیایی یک الکل قندی با ساختاری شبیه به گلوکز است. اگرچه در گذشته به عنوان ویتامین B8 طبقه‌بندی می‌شد، اما این طبقه‌بندی دیگر معتبر نیست، زیرا بدن می‌تواند اینوزیتول مورد نیاز خود را از گلوکز سنتز کند و به همین دلیل یک شبه‌ویتامین محسوب می‌شود.
این ترکیب به طور طبیعی در مواد غذایی متنوعی یافت می‌شود. میوه‌ها، به خصوص مرکبات و طالبی، به همراه حبوبات، غلات کامل، آجیل و دانه‌ها از منابع غنی آن هستند. یک رژیم غذایی متعادل معمولاً حدود یک گرم اینوزیتول روزانه فراهم می‌کند، اما برای اهداف درمانی از دوزهای بالاتر مکمل‌ها استفاده می‌شود.
نقش اینوزیتول در بدن
اینوزیتول به عنوان یک جزء ساختاری در غشای سلولی عمل می‌کند و نقش مهمی در حفظ عملکرد سلول‌ها دارد. یکی از اصلی‌ترین وظایف آن، فعالیت به عنوان “پیام‌رسان ثانویه” است که به انتقال سیگنال‌ها به داخل سلول و فعال‌سازی پاسخ‌های بیولوژیکی کمک می‌کند.
این ترکیب به طور خاص در مسیر سیگنال‌دهی انسولین نقش دارد. انسولین هورمونی است که به سلول‌ها کمک می‌کند تا قند را از خون جذب و برای انرژی استفاده کنند. اینوزیتول در فرآیندی که به سلول‌ها اجازه می‌دهد به انسولین به درستی پاسخ دهند، مشارکت کرده و به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند.
علاوه بر این، اینوزیتول بر عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز، از جمله سروتونین و دوپامین، تأثیر می‌گذارد. این مواد شیمیایی برای تنظیم خلق‌وخو، خواب و سایر عملکردهای مغزی اهمیت دارند.
تاثیر اینوزیتول بر شرایط سلامتی
تحقیقات نشان داده‌اند که اینوزیتول می‌تواند بر چندین وضعیت سلامتی، به ویژه بر سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) تأثیر مثبت داشته باشد. در زنان مبتلا به این سندرم، اینوزیتول با بهبود حساسیت به انسولین به تنظیم چرخه‌های قاعدگی، بهبود عملکرد تخمدان و افزایش نرخ تخمک‌گذاری کمک می‌کند.
در زمینه سلامت متابولیک، اینوزیتول به بهبود شاخص‌های مرتبط با سندرم متابولیک کمک می‌کند. این سندرم مجموعه‌ای از شرایط شامل فشار خون بالا، قند خون بالا و سطوح غیرطبیعی کلسترول است. اینوزیتول با افزایش حساسیت به انسولین و کمک به متابولیسم چربی‌ها، می‌تواند به کنترل بهتر قند خون و بهبود پروفایل لیپیدی خون کمک کند.
همچنین، این ماده برای برخی از شرایط سلامت روان مورد مطالعه قرار گرفته است. تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که مکمل اینوزیتول ممکن است به کاهش علائم در اختلال هراس، اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) و افسردگی کمک کند.
انواع و نحوه مصرف مکمل‌های اینوزیتول
مکمل‌های اینوزیتول عمدتاً در دو شکل اصلی وجود دارند: میو-اینوزیتول (Myo-inositol) و دی-کایرو-اینوزیتول (D-chiro-inositol). این دو ایزومر عملکردهای متفاوتی در بدن دارند و میو-اینوزیتول فراوان‌ترین شکل آن است.
برای برخی شرایط، به ویژه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، نسبت خاصی از این دو فرم اهمیت دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیبی با نسبت ۴۰ به ۱ از میو-اینوزیتول به دی-کایرو-اینوزیتول می‌تواند در بهبود نتایج متابولیک و باروری در زنان مبتلا به PCOS مؤثر باشد. این نسبت به تقلید از تعادل طبیعی این دو ماده در بدن کمک می‌کند.
دوز مصرفی اینوزیتول بسته به شرایط تحت درمان متفاوت است و می‌تواند از ۲ تا ۱۸ گرم در روز متغیر باشد. اینوزیتول به خوبی تحمل می‌شود و عوارض جانبی آن نادر و خفیف است، هرچند در دوزهای بالا ممکن است برخی افراد دچار ناراحتی‌های گوارشی شوند. قبل از شروع مصرف هرگونه مکمل جدید، مشورت با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی برای تعیین دوز و فرم مناسب ضروری است.